Медыяадукацыя праз урокі англійскай мовы

У сучаснай школе адным з найважнейшых прыярытэтаў у навучанні замежнай мове з’яўляецца фарміраванне полікультурнай асобы навучэнцаў праз авалоданне імі іншамоўнай камунікатыўнай кампетэнцыяй. Ствараючы ўмовы для іншамоўных зносін, неабходна прымаць пад увагу асобу вучня, яго індывідуальныя асаблівасці: характар, тэмперамент, здольнасці і пазнавальныя патрэбы.

Інфармацыйна-камунікацыйныя тэхналогіі даюць магчымасць аптымізаваць і значна разнастаіць працэс навучання, падстроіць яго пад індывідуальныя асаблівасці і запыты кожнага навучэнца, а таксама спрыяюць самаадукацыі і самаразвіццю навучэнцаў, што немалаважна для атрымання бесперапыннай адукацыі на працягу ўсяго жыцця.

У выніку вывучэння патэнцыялу інфармацыйна-камунікацыйных тэхналогій стала вядома, што выкарыстанне тэхналогіі Web 2.0 з’яўляецца найбольш універсальным сродкам рэалізацыі задач адукацыі. Выкарыстанне гэтых сэрвісаў у навучанні англійскай мове спрыяе павышэнню эфектыўнасці ўрока, дазваляе максімальна ўцягваць кожнага вучня ў працэс навучання, дапамагае ўлічваць асаблівасці і здольнасці дзяцей, пашырае магчымасці для самарэалізацыі і раскрыцця патэнцыялу, для павышэння якасці ведаў вучняў, што спрыяе развіццю камунікатыўнай кампетэнцыі.

Камунікатыўная кампетэнцыя — валоданне сукупнасцю маўленчых, моўных, сацыякультурных норм мовы, якая вывучаецца, а таксама валоданне кампенсаторнымі і вучэбна-пазнавальнымі ўменнямі, якія дазваляюць выпускніку школы ажыццяўляць міжкультурную камунікацыю і вырашаць маўленчыя, адукацыйныя, пазнавальныя і іншыя задачы, якія стаяць перад ім. Кампанентамі камунікатыўнай кампетэнцыі з’яўляюцца моўная, маўленчая, сацыякультурная, кампенсаторная і вучэбна-пазнавальная кампетэнцыі.

Web 2.0 азначае другое пакаленне сеткавых сэрвісаў, якія падразумяваюць сумесную работу, супрацоўніцтва і прадастаўляюць механізмы абмену інфармацыяй.

Знаёмства з тэхналогіяй Web 2.0 на ўроках англійскай мовы пачынаецца ў 5 класе з такога сэрвісу, як bubbl.us (інтэлект-карты, кластары, семантычныя карты), які можа выкарыстоўвацца на розных этапах урока для развіцця кампанентаў маўленчай, моўнай і вучэбна-пазнавальнай кампетэнцый. Мэтай складання інтэлект-карт з’яўляецца аналіз і запамінанне матэрыялу, абагульненне і сістэматызацыя ведаў, развіццё мыслення і логікі, уменне вылучаць галоўнае. Інтэлект-карты як элемент тэхналогіі візуалізацыі, можна прымяняць, працуючы з тэкстам, аўдыя- і відэаматэрыяламі, складаючы маналагічнае выказванне, рыхтуючыся да абароны праекта і г.д. У залежнасці ад узроўню падрыхтаванасці навучэнцаў, гэта могуць быць разгорнутыя (напрыклад, для навучэнцаў са слабай памяццю) або згорнутыя (для больш паспяховых вучняў) карты. На пачатковым этапе работы з гэтым сэрвісам (5 клас) настаўнік складае інтэлект-карты загадзя, потым (5—6 класы) сумесна з вучнямі на ўроку, далей праводзіцца групавая работа на ўроку па складанні падобных карт і на заключным этапе (з 6 класа) — самастойная работа навучэнцаў па стварэнні інтэлект-карт як дома, так і на ўроку. Тым больш што bubbl.us прадастаўляе магчымасць сумеснага доступу (у выпадку групавой работы) пры распрацоўцы адной карты і захавання канчатковага прадукту на носьбіт у графічным фармаце.

Навучэнцам прапануюцца і іншыя сэрвісы па стварэнні інтэлект-карт, найбольш папулярнымі з якіх з’яўляюцца Mindomo, drichard.org.mindmap, у залежнасці ад мэт урока і магчымасцей бясплатных версій дадзеных сэрвісаў. Недахопам bubbl.us і drichard.org.mindmap з’яўляецца адсутнасць магчымасці ўбудоўваць графічныя аб’екты. Перавагай drichard.org.mindmap з’яўляецца адсутнасць неабходнасці рэгістрацыі. Mindomo — больш складаны сэрвіс, але прапануе найбольшую колькасць мадэлей афармлення, колеравых рашэнняў, магчымасць выкарыстоўваць графічныя аб’екты і прагляд у рэжыме прэзентацыі (у тым ліку ў бясплатнай версіі).

Таксама для работы на II ступені агульнай сярэдняй адукацыі эфектыўнымі з’яўляюцца сэрвісы па стварэнні прэзентацый. Акрамя папулярных праграм Power Point і MovieMaker, для выкарыстання падыходзіць анлайн-слайд-шоу-сэрвіс PhotoPeach. Ён прымяняецца на арганізацыйна-матывацыйным этапе для ўвядзення ў атмасферу іншамоўных зносін, для антыцыпацыі тэмы, фармулёўкі мэт урока (з 5 класа), на аперацыйна-пазнавальным этапе (дзейнасць як настаўніка, так і навучэнцаў) для развіцця моўнай і маўленчай кампетэнцый: работа з лексічнымі адзінкамі, граматычнымі з’явамі, суправаджэнне маналагічнага выказвання (з 5—6 класаў), на кантрольна-ацэначным этапе (рэфлексія ў 6—8 класах) для развіцця вучэбна-пазнавальнай кампетэнцыі (сумесная дзейнасць настаўніка і вучняў). Больш маляўнічым аналагам PhotoPeach з’яўляецца анлайн-сэрвіс для стварэння інтэрактыўных альбомаў і слайд-шоу SmileBox, які можна выкарыстоўваць для стварэння вербальных і невербальных апор з мэтай развіцця маўленчай кампетэнцыі: суправаджэнне маналагічнага выказвання і абароны праектаў (6—9 класы). Недахопам бясплатных версій PhotoPeach і SmileBox з’яўляецца адсутнасць магчымасці захаваць канчатковы прадукт на носьбіт і працаваць афлайн, а таксама абмежаваная колькасць музычных файлаў без магчымасці загрузкі карыстальніцкіх мелодый.

Больш сур’ёзным і працаёмкім з’яўляецца сэрвіс Prezi, які выкарыстоўваецца ў якасці мультымедыйнай канспект-прэзентацыі на розных тыпах урока, ці то гэта ўрок фарміравання або ўдасканалення навыкаў, развіцця ўменняў, ці то камбінаваны ўрок. Самі ж навучэнцы могуць выкарыстоўваць дадзены сэрвіс для абароны праектаў з 8 класа. Перавагай бясплатнай версіі гэтага сэрвісу з’яўляецца тое, што ёсць магчымасць дабаўлення не толькі графічных аб’ектаў, але і відэафайлаў, слайдаў з прэзентацыі PowerPoint, а таксама тое, што прэзентацыю можна захаваць на носьбіт і выкарыстоўваць без доступу ў інтэрнэт. Таксама бясплатная версія Prezi падразумявае сумесны доступ да дадзенага сэрвісу (можна падзяліцца спасылкай для парнай або групавой работы).

Для стварэння калажаў, віншавальных паштовак і запрашэнняў служыць такі анлайн-сэрвіс, як Pizap. Калажы можна выкарыстоўваць як вербальныя і невербальныя апоры для развіцця маўленчай, моўнай і вучэбна-пазнавальнай кампетэнцый: для складання маналагічнага выказвання (5—9 класы), дыялогаў (5—6 класы), сістэматызацыі наяўных ведаў і актывізацыі лексічных адзінак (стварэнне кластараў) на этапе рэфлексіі (5—9 класы). Дадзены сэрвіс вельмі просты ў выкарыстанні, таму можа прымяняцца навучэнцамі з 5 класа. Акрамя таго, бясплатная версія дае магчымасць захавання атрыманага прадукту ў графічным фармаце з наступным яго выкарыстаннем афлайн. Недахопам бясплатнай версіі Pizap з’яўляецца адсутнасць магчымасці рэдагавання гатовага і захаванага калажу.

Папулярным з’яўляецца анлайн-сэрвіс Voki, які дазваляе ствараць аватараў — анімаваных герояў, якія размаўляюць, у залежнасці ад тэмы, камунікатыўнай сітуацыі і г.д. Галоўнай вартасцю гэтага сэрвісу з’яўляецца тое, што аватар можа прайграць любы тэкст, зададзены карыстальнікам. Гэта эфектыўна для ўдасканалення навыку ўспрымання і разумення іншамоўнай гаворкі на слых (моўная кампетэнцыя), бо бясплатная версія гэтага сэрвісу дае магчымасць выбіраць акцэнт, тэмбр і асаблівасці вымаўлення. Можна загрузіць ужо гатовы аўдыяфайл або запісаць праз мікрафон уласнае выказванне. Дадзены сэрвіс з’яўляецца актуальным, калі няма гатовага аўдыядадатку да падручніка або калі ёсць неабходнасць у дадатковых аўдыятэкстах. Недахопам Voki з’яўляецца адсутнасць магчымасці працаваць без доступу да сеткі інтэрнэт і захавання гатовага прадукту на носьбіт.

Адным з найбольш простых сэрвісаў для стварэння інтэрактыўных тэстаў з’яўляецца EasyQuizzy. Ён мае на ўвазе выбар розных тыпаў тэстаў: альтэрнатыўны выбар, выбар аднаго правільнага адказу, выбар некалькіх правільных адказаў, устанаўленне правільнай паслядоўнасці, устанаўленне адпаведнасці, свабодны адказ. Таксама ёсць магчы­масць ствараць змешаныя віды тэстаў. Гэты сэрвіс эфектыўны для развіцця моўнай, маўленчай і кампенсаторнай кампетэнцый — адпрацоўкі граматычных з’яў і структур, праверкі разумення друкаваных і аўдыятэкстаў, ужывання гутарковых клішэ, перыфраза і г.д. Перавагай дадзенага сэрвісу з’яўляецца магчымасць захавання тэстаў на носьбіт і выкарыстанне на любым камп’ютары без устаноўкі дадзенай праграмы. Па сваіх характарыстыках ён нагадвае інструментальнае асяроддзе HotPotatoes, бо падразумявае наладкі абмежавання часу, сістэмы адзнак, выпадковага парадку, колькасці пытанняў. Аднак у EasyQuizzy ёсць магчымасць фарміравання ведамасці, якую можна захаваць у выглядзе файла або раздрукаваць, аб выніках тэста.

Яшчэ адным сэрвісам для стварэння тэстаў з’яўляецца Kahoot. У адрозненне ад папярэдніх асяроддзяў, дадзены сэрвіс працуе толькі анлайн, але мае дадатковыя функцыі па стварэнні апытальнікаў і галасавання, якія можна прымяняць на этапе рэфлексіі для ацэнкі прадукцыйнасці ўрока, карэкціроўкі ўласнага адукацыйнага шляху, вызначэння мэт далейшай работы. Акрамя таго, у гэтым сэрвісе ёсць выбар адзіночнай (класічнай) або групавой (гульня, конкурс, спаборніцт­вы) работы, за якую налічваюцца балы не толькі за правільнасць, але і за хуткасць адказу. Выніковую ведамасць можна захаваць для дэталёвага вывучэння.

Для развіцця камунікатыўнай кампетэнцыі эфектыўнымі з’яўляюцца Google-сэрвісы. Перавагай Google з’яўляецца тое, што, аднойчы зарэгістраваўшыся, атрымліваеш доступ да ўсіх сэрвісаў. Усе яны бясплатныя і даступныя для сумеснай работы (дастаткова падзяліцца спасылкай). Канчатковыя прадукты захоўваюцца на Google-дыску. Найбольш актуальным у адукацыйным працэсе, на мой погляд, з’яўляецца Google-дакумент, які па інтэрфейсе нагадвае тэкставы рэдактар Word і можа выкарыстоўвацца як настаўнікам, так і навучэнцамі для развіцця маўленчай і вучэбна-пазнавальнай кампетэнцый на аперацыйна-пазнавальным этапе пры чытанні і ўспрыманні іншамоўнай мовы на слых, для развіцця пісьмовай мовы, на этапе рэфлексіі для абагульнення матэрыялу і сістэматызацыі атрыманых ведаў (прадугледжвае як індывідуальную, так і групавую работу).

Google-формы, якія па структуры з’яўляюцца квестам, могуць прымяняцца для развіцця моўнай і маўленчай кампетэнцыі пры абагульненні і сістэматызацыі ведаў па той ці іншай граматычнай тэме або камунікатыўнай сітуацыі. Google-сайты найбольш эфектыўныя пры групавой рабоце па вывучэнні вялікага аб’ёму новага матэрыялу (друкаваныя і аўдыятэксты, відэафільмы) або пры сістэматызацыі і абагульненні ведаў па тэме, а таксама для развіцця пісьмовай мовы (моўнай кампетэнцыі). Google-карты можна выкарыстоўваць на ўроках краіназнаўства (віртуальныя падарожжы), па тэмах “Мастацтва” і “Славутасці” (віртуальныя экскурсіі з наведваннем экспазіцый у музейных залах) для развіцця моўнай кампетэнцыі. Google-перакладчык выкарыстоўваецца як слоўнік пры рабоце з незнаёмымі лексічнымі адзінкамі для развіцця моўнай, кампенсаторнай і вучэбна-пазнавальнай кампетэнцый.

Адным з Google-сэрвісаў з’яўляецца YouTube, дзе ўтрымліваецца вялікая колькасць аўтэнтычных відэаматэрыялаў, навучальных відэаролікаў, работа з якімі прадугледжвае развіццё моўнай, маўленчай, сацыякультурнай і вучэбна-пазнавальнай кампетэнцый, а таксама дапамагае ства­раць аптымальныя магчымасці для маўленчых паводзін навучэнцаў ва ўмовах штучна створанай у вучэбных мэтах міжмоўнай камунікацыі. Вартасцю YouTube з’яўляецца магчымасць наладкі субцітраў і захавання відэа на носьбіт (праз savefrom.net) для прагляду без доступу да сеткі інтэрнэт.

Такім чынам, на ўроках з выкарыстаннем сэрвісаў тэхналогіі Web 2.0 вучань становіцца актыўным удзельнікам адукацыйнага працэсу, што развівае гатоўнасць да сацыялізацыі ў сучасным грамадстве, самаадукацыі, самастойнай работы над замежнай мовай, надзяляе здольнасцю выкарыстоўваць мову, якая вывучаецца, у іншамоўнай міжкультурнай камунікацыі. Вывучэнне сэрвісаў тэхналогіі Web 2.0 спрыяе росту інфармацыйнай культуры настаўніка для паспяховага праектавання і правядзення ўрокаў.

Вольга БАНКЕВІЧ,
настаўніца англійскай мовы гімназіі № 5 Баранавіч Брэсцкай вобласці.